Khi nhắc đến Bảo Lộc, nhiều người thường nghĩ ngay đến thủ phủ trà – cà phê của Tây Nguyên. Nhưng bên cạnh đó, vùng đất này còn mang trong mình những dấu tích đặc biệt từ thời Pháp thuộc, gắn liền với quá trình hình thành và phát triển đô thị.
Dù đã trải qua gần một thế kỷ, những dấu ấn ấy vẫn hiện diện trong quy hoạch làng Tân Hà, kiến trúc nhà thờ Bảo Lộc và đặc biệt là làng bát quái – tất cả tạo nên một “Bảo Lộc xưa” vừa hoài niệm, vừa độc đáo.
1. Làng Tân Hà – quy hoạch kiểu phương Tây đầu tiên
Vào thập niên 1920 – 1930, khi người Pháp khai thác đồn điền trà và cà phê, họ đồng thời xây dựng các khu dân cư để phục vụ công nhân và quản lý. Làng Tân Hà (nay thuộc phường Lộc Nga, TP. Bảo Lộc) được xem là một trong những khu dân cư đầu tiên được quy hoạch bài bản theo kiểu phương Tây.
Đường làng được chia ô bàn cờ, thẳng hàng, với những ngôi nhà gạch ngói kiên cố – khác biệt so với kiến trúc truyền thống bản địa. Tân Hà trở thành trung tâm hành chính – thương mại nhỏ, nơi giao thoa văn hóa Pháp với văn hóa bản địa.
Ngày nay, nhiều công trình đã thay đổi, nhưng dáng dấp quy hoạch thẳng hàng và một số ngôi nhà cổ vẫn còn sót lại, gợi nhắc về một thời Bảo Lộc bước vào giai đoạn đô thị hóa.
2. Nhà thờ Bảo Lộc – biểu tượng kiến trúc Pháp giữa cao nguyên
Một trong những công trình tiêu biểu từ thời Pháp là nhà thờ Bảo Lộc, tọa lạc tại trung tâm thành phố. Được xây dựng vào khoảng những năm 1940, nhà thờ mang đậm phong cách kiến trúc Gothic đơn giản: tháp chuông vươn cao, mái vòm cong, cửa kính màu đặc trưng.
Đây không chỉ là nơi sinh hoạt tôn giáo của cộng đồng Công giáo mà còn là biểu tượng kiến trúc, gắn liền với quá trình hình thành đô thị Bảo Lộc. Không gian quanh nhà thờ đến nay vẫn giữ vẻ yên bình, cổ kính, là điểm đến quen thuộc của người dân và du khách muốn tìm lại “hơi thở Bảo Lộc xưa”.
3. Làng bát quái Bảo Lộc – quy hoạch độc đáo hiếm có
Một di sản hiếm hoi khác từ thời Pháp là làng bát quái, tọa lạc tại xã Lộc Tân (huyện Bảo Lâm, giáp ranh TP. Bảo Lộc). Ngôi làng này được quy hoạch vào khoảng thập niên 1930 với cấu trúc độc đáo: các con đường tỏa ra từ trung tâm theo hình bát quái, gồm 8 hướng chính.
Từ trên cao nhìn xuống, tổng thể giống hệt một đồ hình phong thủy phương Đông, kết hợp khéo léo với kỹ thuật quy hoạch phương Tây. Người Pháp đã tận dụng hình thức này để dễ dàng quản lý dân cư, đồng thời tạo nên một không gian sống gắn với tín ngưỡng bản địa.
Đến nay, dù nhiều ngôi nhà đã thay đổi, nhưng cấu trúc đường bát quái vẫn rõ rệt, trở thành “chứng nhân đô thị cổ” của Bảo Lộc, có tiềm năng lớn trong phát triển du lịch văn hóa – lịch sử.
4. Dấu ấn văn hóa Pháp trong đời sống Bảo Lộc
Ngoài kiến trúc, thời Pháp cũng để lại ảnh hưởng trong đời sống xã hội:
-
Văn hóa uống trà, cà phê theo phong cách châu Âu lan tỏa trong tầng lớp thị dân.
-
Một số phong tục sinh hoạt, cách ăn mặc và lối sống “Tây hóa” xuất hiện.
-
Các cơ sở giáo dục, tôn giáo được xây dựng, đặt nền móng cho đô thị Bảo Lộc hiện đại.
Những yếu tố này hòa quyện cùng văn hóa bản địa K’Ho, Mạ và văn hóa Việt, tạo nên một Bảo Lộc đa dạng, vừa truyền thống, vừa mang hơi thở hiện đại.
5. Giá trị bảo tồn và tiềm năng du lịch
Ngày nay, trong hành trình khám phá Bảo Lộc, bên cạnh những đồi trà xanh mướt, du khách có thể tìm thấy một “Bảo Lộc xưa” qua:
-
Dạo quanh làng Tân Hà để cảm nhận hơi thở quy hoạch đô thị cổ.
-
Ghé thăm nhà thờ Bảo Lộc – công trình kiến trúc Pháp mang giá trị tinh thần.
-
Khám phá làng bát quái – di sản hiếm hoi, độc đáo bậc nhất của vùng cao nguyên.
Việc bảo tồn và khai thác hợp lý các công trình này không chỉ giữ lại ký ức lịch sử, mà còn góp phần đưa Bảo Lộc trở thành điểm đến hấp dẫn cho du lịch văn hóa, lịch sử và trải nghiệm.
Bảo Lộc thời Pháp đã để lại những dấu ấn sâu đậm, từ quy hoạch đô thị, kiến trúc đến văn hóa. Dù thành phố nay đang phát triển hiện đại, nhưng những công trình như làng Tân Hà, nhà thờ Bảo Lộc, làng bát quái vẫn nhắc nhớ về một giai đoạn lịch sử quan trọng.
Khám phá những dấu tích này không chỉ là hành trình tìm về quá khứ, mà còn là cách để hiểu và trân trọng giá trị văn hóa – lịch sử của vùng đất cao nguyên Bảo Lộc.